Torbjørn og eg går Caminoen – eller kjærleiksvegen som han òg blir kalla – for å feire at vi har kome saman igjen. På kvar vår famlande måte prøver vi å gi kvarandre eit løfte for framtida. Vi har gått ifrå kvarandre fleire gonger. No går vi i lag.
Eg innbiller meg at folk har ein grunn til å leggje ut på pilegrimstur. Dei vil ha rom til å tenkje over store ting i livet, anten fordi det har skjedd ei omvelting i tilværet, eller fordi det ikkje har skjedd ei omvelting: Kven vil eg dele livet med? Kvar vil eg bu, og kva vil eg bruke dei siste åra mine på?
Det viser seg å stemme. Og ikkje. Mange av pilegrimane vi snakkar med, grunnar over livet. Andre er på intensiv treningsleir, eller i alle fall har dei det frykteleg travelt.
Turigrinos. Berre for å ha éin ting på det reine:
Vi er ikkje ekte pilegrimar. Ekte pilegrimar ber sin eigen bagasje. Dei er støvete frå topp til tå, og ganglaget deira er noko tvunge.
Vi er turigrinos. Luksuspilegrimar. Drygt tjue personar på organisert tur. Vi blir frakta delar av vegen i buss og går sjarmøretappane. Vi ligg på tre- og firestjerners hotell og går til duk og dekka bord. For ti år sidan fanst det ikkje luksuspilegrimar på Caminoen, men dei siste åra har vi blitt frakta inn, busslass etter busslass.
Luksuspilegrimane trippar av garde med lette dagstursekkar, men går ærbødig av vegen for dei ekte pilegrimane. Dei veit, og vi veit, at vi ser opp til dei, og dei ser ned på oss.
Livets paradoks. Vi blir raskt ein liten gjeng som held saman. Du skal få møte nokre av dei.
– Eg er her for å bli eit betre medmenneske, seier Sissel.
Ikkje slik å forstå at ho er eit spesielt dårleg medmenneske (at ho i det heile tatt tenkjer tanken, viser at ho ikkje er det), men fordi, som ho sjølv formulerer det, verkeleg har lyst til å bli endå betre. Ho ønskjer ikkje å gå bevisstlaus gjennom livet.
– Eg vil vere åleine med meg sjølv over tid. Det er kanskje eit paradoks at eg ønskjer å vere åleine for å tenkje over korleis eg vil å vere i lag med andre, smiler ho.
– Men livet er fullt av paradoks.
Vi gler oss til å spørje henne om ei veke, kva ho har kome fram til.
Hedi Hattestein
I løpet av bussturen blir det ikkje sagt eit einaste ord om at vi skal følgje i fotspora til apostelen Jakob, eller rettare sagt, i fotspora til dei som frakta det halshogde liket til apostelen Jakob frå Jerusalem til den endelege kvilestaden i Nordvest-Spania.
Rumpehumor. Bussturen frå flyplassen i Madrid til startpunktet León tek sånn cirka fire timar. Fire timar kan fare fort forbi, eller dei kan vere seige som å måke snø. Desse fire er dessverre av den siste sorten.
I løpet av bussturen blir det ikkje sagt eit einaste ord om at vi skal følgje i fotspora til apostelen Jakob, eller rettare sagt, i fotspora til dei som frakta det halshogde liket til apostelen Jakob frå Jerusalem til den endelege kvilestaden i Nordvest-Spania. Det er lite høgtid.
Folk søv, eller keiar seg. Sjåføren har fin rumpe, meiner ei. Eg blir sitjande og lure på om sjåføren, dersom han hadde forstått norsk, hadde syntest det var trakasserande å få bakdelen omtalt på den måten, eller om han derimot hadde likt det ganske godt.
– Kva trur du, Tobben?
– Alle liker vel å høyre at dei har fin rumpe. Både menn og damer, du òg, ertar han.
Sjelefred. Allereie første dagen blir det klart at Torbjørn og eg held eit anna tempo enn dei andre. Vi er desidert yngst, og vi somlar desidert mest.
Vi er komne fram til ein liten landsby og set oss ned på ein fortauskafé for å drikke noko kaldt.
Ingrid og Sverre kjem gåande. Ho vil gjerne setje seg ned, han vil halde fram.
– Vi skal jo klare å fullføre, argumenterer han, men dei stoggar for ein kort leskedrikk. Dei er på 50-årsbryllaupstur.
– Er ikkje poenget å vere på veg, ikkje å kome fram, ymtar vi frampå.
– Poenget er å ha sjelefred, seier han.
– Mister du sjelefreden din viss du set deg ned?
– Alle må gjere opp status for seg sjølve. Kva er mi greie, og kva er ikkje mi greie? Nokre gonger bør ein sjølvsagt gjere ting som ein ikkje har så lyst til, men ein bør unngå det i størst mogleg grad, seier han.
Vi får sans for karen. Han har grått skjegg og ei smått romsleg livvidd som gjer at han kan forvekslast med ein ekte spanjol, ein sånn fyr som sit nokre timar på den lokale plazaen og ... tja ... berre er?
Folk. Vi. Handlar ut ifrå ei misforstått pliktkjensle. Vi seier at vi «må», men det vi eigentleg seier, er at «det blir så ubehageleg å gå imot straumen». Og så dinglar vi hit og dit som marionettar for å rekke over alt som vi veit, eller trur, at vi må.
Men sjelefred kan det ikkje kallast.
Kvitt eller dobbelt?. Torbjørn og eg har hatt vanskar med å gjere opp status dei siste åra, finne ut kva som er vår greie og ikkje. Vi er som magnetar på kvarandre, vi heng i hop.
Men innimellom veks problema opp mellom oss som eit alpefjell. Då heng vi og dinglar ned på kvar vår side, knytt saman av fingrar som er fletta saman.
Vi har gått frå kvarandre, og funne saman att. Eg veit ikkje kor mange gonger. No vil vi ikkje rømme meir.
Det skjedde noko i vinter; eg hugsar at det var på tampen av vinteren, for det var framleis snø her og der, men det var òg dagar med varm vårsol. Vi hadde vore frå kvarandre i åtte månader, berre snakka saman på telefon ein og annan gong. Eg tok meg sjølv i å tenkje: «Det er nok no, eg er fornøgd med det livet eg har hatt. Viss eg blir meia ned av ein buss i morgon, så er det heilt greitt.»
Eg er 36 år. Statistisk er eg bortimot halvgådd.
Eg har hatt eit godt liv. Det har svinga frå topp til botn, det har vore slik eg har villa det.
Kvitt eller dobbelt?
Det kan ikkje vere noko spørsmål. Det er for tidleg å tenkje på returen.
Så eg ringde til den einaste som eg ville fortelje det til: Torbjørn.
Hedi Hattestein
Filosofi på vegen. Vi møter spanske David. Dei siste tre–fire åra har han budd langs Caminoen, ikkje inni huset som er eigd av nokre andre, men bortetter eine ytterveggen. Han har snekra seg ei seng og ein sofa under eit provisorisk tak. Fjerde veggen er eit teppe som han kan rulle ned.
Å gå. Vi går åtte mil på fire dagar. I byrjinga er landskapet flatt og brunsvidd, men det blir frodigare og meir kupert for kvart skritt vi kjem nærare Santiago de Compostela.
Først er gåinga ei svært bevisst gjerning. Den eine foten framfor den andre, uendeleg mange repetisjonar.
Men på eit eller anna punkt sluttar ein å leggje merke til skritta, ein kjem i flyten. Dag nummer to eller tre begynner det å gjere vondt i framleggane, eine akillesen. Andre klagar over hoftene. Èi går så fort at ho vrikkar foten og får skrubbsår på kneet, men ho er i godt humør likevel.
Smertene blir ein følgjesvein, og då begynner noko å skje. Sånn kjennest det i alle fall, som om ein kjem i kontakt med seg sjølv.
«Eg gjekk inn og takka for at mamma er i live, trass i at ho er så sta», seier ei, vi møter henne utanfor ei kyrkje.
Så eg går inn, eg òg. Eg takkar for at mamma er i live, trass i at ho er så sta.
Kunsten å gå. Thomas Espedal har skrive boka Gå – eller kunsten å leve eit vilt og poetisk liv.
«Å begi seg av gårde til fots, ned den åpne veien; en romantisk øvelse som fører til en del harde erfaringer: å sove ute, gå seg vill, møte egne begrensninger og andre mennesker, natur og byer. Den gående er uten beskyttelse og hjem, uten hastighet og bestemte mål, han går for å komme nærmere det han ser og møter på reisen.»
Filosofi på vegen. Vi møter spanske David. Dei siste tre–fire åra har han budd langs Caminoen, ikkje inni huset som er eigd av nokre andre, men bortetter eine ytterveggen. Han har snekra seg ei seng og ein sofa under eit provisorisk tak. Fjerde veggen er eit teppe som han kan rulle ned. I tillegg har han ein vedomn og ei trille med mat og drikke som han tilbyr passerande pilegrimar. Gratis. Eventuelt mot ein frivillig donasjon.
Han omtaler seg sjølv i tredje person.
– David finst ikkje meir. Eg er eit menneske på vegen, slik som du. Namnet mitt er berre ein merkelapp, akkurat som religion er det. Kristen, muslimsk, buddhist – det legg avgrensingar på livet. Det er handling som betyr noko. For meg ligg det guddommelege i å yte hjelp til andre, seier David.
Då vi skal gå, spør eg om eg skal vaske den brukte tekoppen.
– No, David clean.
Når tida ikkje strekk til. I dagdraumane skulle vi gjerne ha vandra langs Caminoen – eller kva veg som helst i grunnen – i månadsvis. Vi skulle ha teke éin dag i slengen og gjort akkurat som vi ville.
I røyndommen finst rekningar som skal betalast og familie som skal takast vare på. Det er vanskeleg å forsvinne langs landevegen på ubestemt tid.
For slike tilfelle er det fantastisk at det finst luksuspilegrimsreiser. Det er tidseffektivt. Ein slepp å skaffe seg kost og losji, og bagasjen blir frakta med buss, som òg er eit alternativ for slitne pilegrimar.
Kanskje kan ein kalle det ein slags research-tur:
Passar pilegrimsreiser for meg?
Er eg villig til å gå lenger ned på overnattingsstandarden?
Kva er for mykje bagasje? (Det vil seie, det meste er for mykje bagasje.)
Sissel «leikar» ekte pilegrim ein dag. Ho går dit dei går, til eit restaurantområde med rimeleg mat. Ho kjem i prat med fleire.
Etterpå kan ho røpe at uforfalska pilegrimar søv og et i motsett ende av luksusskalaen. Og at dei meiner at vi andre juksar.
Hedi Hattestein
Eldst og yngst. Like før avreise kjem Anny bort til meg. Anny er den eldste i gruppa, ho er 80 år gammal. Det har oppstått ein varig venskap mellom den eldste og dei yngste i gruppa, det vil seie Anny, Torbjørn og meg sjølv.
Kvifor vi er her på jorda. Endeleg kan vi spørje Sissel kva ho har tenkt på dei siste dagane.
– Eg har tenkt på at vi er her for kvarandre, og at vi bør vere litt rausare og snillare. Eg har tenkt gjennom situasjonar i mitt personlege liv, der eg kunne ha sagt «ja», men sa «nei». Viss eg for eksempel nektar å køyre ei venninne ein fredag kveld, fordi eg heller vil sitje heime og sjå krim-en, så er det jo dårleg gjort.
Medan ho snakkar, kjenner eg det i magen, kjenner det igjen. Både ho og David er inne på det same. At vegen å gå er å vere raus mot andre.
Sissel skal halde fram på Caminoen i privat regi, saman med ei venninne som bur i Spania. I motsetjing til oss andre, «skal» ho nemleg prøve seg som ekte pilegrim.
Eldst og yngst. Like før avreise kjem Anny bort til meg. Anny er den eldste i gruppa, ho er 80 år gammal.
Det har oppstått ein varig venskap mellom den eldste og dei yngste i gruppa, det vil seie Anny, Torbjørn og meg sjølv. Den eine etappen går vi saman. Trea kastar skugge, og vi finn vill anis. Vi er einige om at dette er den absolutt finaste delen av heile pilegrimsturen.
Anny har gått i fjellet heile livet. Naturen er kyrkja hennar. Ho kjem nordafrå og har opplevd andre verdskrig, ein nedbrend barndomsheim og evakuering. Den indre styrken hennar strålar gjennom auga.
– Blir du aldri tungsindig?
– Nei, det forstår æ ikke poenget med.
Anny er ein sånn 80-åring som eg sjølv vil bli. Ho har klart å doble med stil, og eg tenkjer at «det skal pikadeg eg òg».
Ei nydeleg gåve. Anny har grubla på noko dei siste dagane. Ho har kome fram til at ho ikkje kjem til å gå så mykje i fjellet som før, alderen begynner å krevje sitt. Ho vil gjerne gi meg kniven sin i gåve, ein liten samekniv, ein sånn som er berekna på kvinnfolk. Den er perfekt til å sløye fisk med, eller til å skave av litt bark til bålet. Skjeftet er inngravert med symbol frå Finnmark, og stålet er godt brukt. Eg har ønska meg ein slik lenge.
Eg blir så glad. Eg er ikkje høfleg og seier «det kan du ikkje meine». Eg seier berre «JA!».
Eg lovar deg, Anny, eg skal halde fram med å gå. Og du skal vere med.
Kjærleik med venskap på. Korleis har det seg at kjærleiken kan gjere så godt og vondt på same tid?
På kjærleiks-reality-tv grunngjev deltakarane ofte ei avvising med at dei «berre har venskapskjensler».
Eg har aldri høyrt nokon seie det same i det verkelege livet. Likevel blir eg gåande og tenkje på dette med venskap og kjærleik. Det beste er nok ein miks. Dersom ein berre har venskaplege kjensler, eller berre stormfulle, lidenskaplege, så vil kjærleiken slite den dagen han går seg fast. For korleis skal ein klare å vere raus nok viss ein ikkje forstår den andre som ein ven? Og korleis skal ein klare å halde ut alt «skittentøyet» viss ein ikkje innimellom er blinda av kjærleik?
